Mỗi đứa trẻ có một tiến trình phát triển khác nhau. Nếu một đứa trẻ có biểu hiện chậm phát triển các kỹ năng vận động tinh không có nghĩa là chúng có vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, có những lúc cần thiết phải can thiệp sớm. Làm thế nào để bạn biết sự khác biệt, và bạn có thể làm gì nếu bạn nghi ngờ một sự chậm vận động ở trẻ? Bài viết này của PTA sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đó và giải đáp 1 số thắc mắc của bạn quanh vấn đề này.
Chậm vận động tinh là gì?
Trẻ em sử dụng các kỹ năng vận động tinh để thực hiện các chuyển động nhỏ (“tinh”) bằng ngón tay, ngón chân và các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, lưỡi và môi. Chậm vận động tinh xảy ra khi một đứa trẻ gặp khó khăn với chuyển động của các nhóm cơ nhỏ. Các kỹ năng vận động tinh cần sự phối hợp giữa tay và mắt để trẻ có thể phản ứng với các chuyển động phù hợp. Chúng cũng giúp trẻ nói bằng cách phối hợp chuyển động của cơ mặt, môi và lưỡi.
Một trong những kỹ năng vận động tinh quan trọng cần được rèn luyện ở trẻ bao gồm:
- Làm chủ các cơ bàn tay: Trẻ cần học cách điều khiển các cơ nhỏ trong lòng bàn tay để tạo thành hình vòm và duỗi các ngón tay một cách độc lập. Sự phối hợp này là nền tảng cho các hoạt động phức tạp hơn sau này như cầm bút, sử dụng đũa, hoặc tự mặc quần áo.
- Tăng cường sự linh hoạt của các ngón tay: Kỹ năng này thể hiện qua việc trẻ có thể kết hợp nhuần nhuyễn giữa ngón cái, ngón trỏ và các ngón còn lại để thực hiện các thao tác đòi hỏi độ chính xác cao như nhặt vật nhỏ, xoay nắp chai.
- Phối hợp đồng thời hai tay: Khả năng sử dụng cả hai tay một cách nhịp nhàng và đồng bộ là rất cần thiết. Ví dụ, một tay giữ giấy trong khi tay kia vẽ, hoặc một tay giữ hộp trong khi tay kia mở nắp.
- Sử dụng kéo: Đây là một kỹ năng phức hợp, đòi hỏi trẻ phải kết hợp được sức mạnh của bàn tay để đóng mở kéo, đồng thời điều khiển hướng cắt một cách chính xác thông qua sự phối hợp tay-mắt.
Các kỹ năng vận động tinh cho phép trẻ cầm bút màu, sử dụng thìa hoặc nhặt đồ chơi. Chúng cũng cho phép trẻ biết nói các từ rõ ràng (không nói ngọng) khi lớn hơn. Trẻ chậm đi hơn mốc phát triển thông thường cũng có thể do kém kỹ năng tinh.
Các kỹ năng vận động tinh phát triển ở các giai đoạn khác nhau. Trẻ sơ sinh có thể bắt đầu phát triển chúng sớm nhất là 2 tháng và thể hiện sự tiến bộ trong suốt thời gian sau đó. Nếu những kỹ năng này có vẻ phát triển chậm hoặc ít tiến bộ, đó có thể là dấu hiệu của chứng chậm vận động.
Xem thêm: [Tổng hợp] Phòng khám tâm lý cho trẻ em được tin cậy nhất
Dấu hiệu của sự chậm vận động tinh
Có một số cột mốc quan trọng nhất định về thể chất mà một đứa trẻ cần đạt được theo độ tuổi. Nếu con bạn gặp khó khăn trong quá trình phát triển, có những dấu hiệu để bạn kiểm tra vận động ở trẻ như sau:
Ở trẻ nhỏ / trẻ mới biết đi:
- Gặp khó khăn khi cầm nắm hoặc buông bỏ đồ vật
- Thiếu sự phối hợp giữa tay và mắt
- Có vẻ vụng về
- Không sử dụng cả hai tay cùng nhau
- Trẻ chậm đi khi đã hơn 20 tháng tuổi.
Ở trẻ lớn hơn / tuổi mẫu giáo:
- Tránh các hoạt động như vẽ, viết và sử dụng đồ dùng trong bữa ăn
- Gặp khó khăn khi chọn và thao tác các khối
- Khó khăn khi viết nguệch ngoạc trên giấy
- Thè lưỡi để nếm thức ăn
Dưới đây là thời gian biểu của một số mốc vận động tinh mà bạn nên quan sát ở con mình:
- 4 tháng – Mở bàn tay từ nắm đấm, đưa ngón tay lên miệng, đu đưa đồ chơi lủng lẳng
- 6 tháng – cầm nắm với đồ vật, di chuyển đồ vật từ tay này sang tay kia
- 9 tháng – Nhặt đồ vật nhỏ bằng ba ngón tay, vỗ tay
- 12 tháng – Đặt các đồ vật trong cốc, đập các đồ vật vào nhau, dùng ngón tay cái để nhặt đồ vật (nắm chặt)
- 2 năm – Xếp khối chồng, xếp khối thành hàng
- 3 tuổi – Có thể bắt chước vẽ hình tròn, cắt giấy bằng kéo
- 4 tuổi – Vẽ người bằng các bộ phận cơ thể, có thể thao tác các nút
Xem thêm: Trẻ chậm nói do đâu? Dấu hiệu, nguyên nhân
Nguyên nhân của sự chậm vận động tinh
Trong một số trường hợp, chậm vận động có thể là dấu hiệu của bệnh tự kỷ hoặc một số tình trạng thể chất, nhận thức hoặc phát triển khác. Trẻ sinh non thường có biểu hiện chậm vận động, cũng như trẻ mắc hội chứng Down, loạn dưỡng cơ hoặc bại não. Sự chậm trễ cũng có thể do các vấn đề về thị lực, chứng khó thở hoặc các vấn đề khác.
Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, trẻ có thể chỉ cần một số trợ giúp từ chuyên gia vật lý trị liệu để đạt được các mốc phát triển phù hợp với lứa tuổi. Bác sĩ nhi khoa có thể kiểm tra những cột mốc quan trọng này vào những khoảng thời gian định kỳ. Hãy tham khảo ý kiến của họ để xem liệu có cần vật lý trị liệu cho trẻ không.
Khắc phục chứng chậm vận động tinh ở trẻ
Thông thường, tình trạng chậm vận động tinh có thể được khắc phục thông qua luyện tập. Các hoạt động vui chơi hàng ngày có thể khuyến khích con bạn phát triển các kỹ năng. Như cầm nắm và thao tác, vẽ, hay chơi với các nút. Hãy tích cực tham gia chơi với bé. Chẳng hạn như nhào đất nặn Play-Doh, trộn bột bánh quy và cho từng thìa bột vào chảo.
Bạn cũng có thể sử dụng Vật lý trị liệu, để thực sự giúp con bạn có được sức mạnh và thành thạo các kỹ năng vận động.
Vật lý trị liệu là một trải nghiệm được cá nhân hóa. Nó tập trung để giúp một đứa trẻ trở nên độc lập nhất có thể trong cuộc sống hàng ngày. Các buổi học đều là trò chơi và tập trung vào sự phát triển của các kỹ năng nhận thức, thể chất và vận động tinh cho con bạn. Vật lý trị liệu cũng được kết hợp với điều trị. Bác sĩ cũng sẽ hướng dẫn bạn cách nhận biết hành vi của con và tiếp tục giúp con khi ở nhà.
Xem thêm: Trẻ chậm phát triển vận động: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
Phát triển kỹ năng vận động tinh sớm cho trẻ
Kỹ năng vận động tinh ở trẻ cần được tiếp cận một cách linh hoạt, phù hợp với từng mốc phát triển tự nhiên của con. Việc thúc ép trẻ thực hiện các hoạt động vượt quá khả năng không chỉ không hiệu quả mà còn có thể gây áp lực không đáng có. Thay vào đó, cha mẹ có thể khéo léo lồng ghép các bài tập nhỏ vào hoạt động thường ngày để hỗ trợ con phát triển một cách tốt nhất.
Gợi ý các hoạt động theo từng giai đoạn:
- Giai đoạn sơ sinh và ăn dặm:
- Kích thích phản xạ tự nhiên: Ngay từ khi mới chào đời, hãy thường xuyên đặt các đồ vật mềm mại, an toàn và có màu sắc thu hút vào tầm với để khuyến khích con chủ động cầm, nắm.
- Tự chủ trong bữa ăn: Khi trẻ bước vào giai đoạn ăn dặm, hãy tạo cơ hội để con tự cầm nắm các loại thức ăn mềm, phù hợp và đưa vào miệng. Điều này không chỉ rèn luyện sự phối hợp tay-mắt mà còn giúp trẻ khám phá thế giới ẩm thực.
- Giai đoạn mẫu giáo và lớn hơn:
- Sáng tạo không giới hạn: Các hoạt động nghệ thuật như dùng bút sáp tô màu, nhào nặn đất sét là những trò chơi đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để trẻ thỏa sức sáng tạo và rèn luyện sự khéo léo của các ngón tay.
- Cùng con vào bếp: Cho phép trẻ tham gia vào một số công đoạn chuẩn bị bữa ăn an toàn như khuấy bột, trộn salad hay đổ các nguyên liệu đã được đong sẵn.
- Giải trí và học hỏi: Các trò chơi trí tuệ như xếp hình, cờ vua đơn giản hay cá ngựa không chỉ giúp gắn kết gia đình mà còn là cơ hội để trẻ luyện tập các cử động tinh vi.
- Làm quen với dụng cụ học tập: Hướng dẫn trẻ cách cầm bút đúng cách bằng ba ngón tay để vẽ những nét nguệch ngoạc đầu đời.
- Rèn luyện tính tự lập: Dạy trẻ cách tự rót nước vào ly và cầm ly uống, hay sử dụng các dụng cụ đơn giản như kẹp gắp, nhíp để gắp các vật nhỏ từ hộp ra ngoài.
- Trò chơi đòi hỏi sự tỉ mỉ: Các hoạt động như xâu chuỗi hạt (bắt đầu từ hạt lớn rồi đến hạt nhỏ), dùng dụng cụ bấm lỗ trên giấy, hay quấn dây quanh một lõi giấy cũng là những bài tập tuyệt vời.
Vận động tinh là một kỹ năng nền tảng, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Vì vậy, việc cha mẹ kiên nhẫn tạo điều kiện cho con tự thực hiện những công việc đơn giản, an toàn hàng ngày chính là cách tốt nhất để con hoàn thiện kỹ năng này. Đồng thời, hãy luôn là người bạn đồng hành, động viên và khích lệ thay vì so sánh con với các bạn đồng trang lứa, bởi mỗi đứa trẻ đều có một tốc độ phát triển riêng.
Xem thêm các bài viết khác:
- Trẻ tự kỷ: Dấu hiệu, nguyên nhân, các cách phòng tránh
- Tăng động giảm chú ý: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
