4 Mức Độ Trầm Cảm: Cách Nhận Biết Để Điều Trị Kịp Thời

Các mức độ trầm cảm xác định mức độ nghiêm trọng và phương pháp điều trị, từ can thiệp tâm lý nhẹ nhàng đến phác đồ chuyên sâu. Tại Phòng khám PTA, chúng tôi hiểu rằng việc nhận biết sớm các giai đoạn của bệnh là chìa khóa để phục hồi sức khỏe tâm thần toàn diện.

Trầm cảm có mấy giai đoạn? Phân loại 4 mức độ trầm cảm phổ biến nhất

Dựa trên cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần DSM-5, y học hiện đại phân loại trầm cảm thành 4 cấp độ chính: Trầm cảm nhẹ, Trầm cảm vừa, Trầm cảm nặng, và Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần. Việc phân loại này giúp các bác sĩ tâm lý đưa ra chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Hiểu rõ trầm cảm có mấy giai đoạn là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong hành trình đối mặt và chữa lành. Mỗi cấp độ của bệnh không chỉ khác biệt về số lượng triệu chứng mà còn về mức độ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, từ sinh hoạt cá nhân, học tập, công việc đến các mối quan hệ xã hội. Theo các chuyên gia y tế tại PTA, việc xác định đúng giai đoạn bệnh không chỉ giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị mà còn giúp người bệnh và gia đình có cái nhìn thực tế về quá trình phục hồi.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu của Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai cho thấy tỷ lệ mắc rối loạn trầm cảm trong dân số là đáng kể, và có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm người trẻ và phụ nữ. Sự thiếu hụt kiến thức về các cấp độ trầm cảm thường dẫn đến việc chậm trễ trong tìm kiếm sự giúp đỡ, khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là bảng so sánh tổng quan 4 mức độ trầm cảm để bạn có cái nhìn rõ nét hơn.

Tiêu chí	Mức độ 1: Trầm cảm nhẹ	Mức độ 2: Trầm cảm vừa	Mức độ 3: Trầm cảm nặng	Mức độ 4: Trầm cảm nặng có loạn thần
Triệu chứng cốt lõi	Khí sắc giảm, mất hứng thú, giảm năng lượng. Có 2-3 triệu chứng.	Các triệu chứng cốt lõi rõ rệt hơn. Có 4-6 triệu chứng.	Hầu hết các triệu chứng đều có mặt, mức độ nghiêm trọng. Trên 7 triệu chứng.	Tất cả triệu chứng của trầm cảm nặng kèm theo hoang tưởng, ảo giác.
Ảnh hưởng chức năng	Gặp khó khăn nhỏ trong công việc và hoạt động xã hội nhưng vẫn duy trì được.	Suy giảm đáng kể chức năng nghề nghiệp và xã hội.	Mất khả năng làm việc, duy trì quan hệ. Có thể có ý nghĩ tự sát.	Hoàn toàn mất chức năng, nguy cơ tự hại hoặc gây hại cho người khác rất cao.
Ví dụ thực tế	Cảm thấy uể oải, không muốn tham gia các hoạt động yêu thích nhưng vẫn đi làm.	Thường xuyên xin nghỉ làm, từ chối gặp gỡ bạn bè, bỏ bê việc nhà.	Nằm lì trên giường cả ngày, không thể đi làm, có kế hoạch tự sát.	Nghe thấy tiếng nói xúi giục tự tử, tin rằng mình đáng bị trừng phạt.

Chi tiết dấu hiệu nhận biết từng mức độ trầm cảm

Nhận biết các dấu hiệu từ sớm là vô cùng quan trọng. Từ những biểu hiện mơ hồ của trầm cảm giai đoạn đầu đến sự suy sụp hoàn toàn của trầm cảm giai đoạn cuối, mỗi triệu chứng đều là một tín hiệu cần được lắng nghe và thấu hiểu.

Mức độ 1: Trầm cảm nhẹ (Trầm cảm giai đoạn đầu)

Trầm cảm cấp độ 1, hay còn gọi là trầm cảm giai đoạn đầu, thường bị bỏ qua vì các triệu chứng khá mơ hồ và có thể bị nhầm lẫn với tâm trạng buồn chán thông thường hoặc stress. Tuy nhiên, điểm khác biệt là các triệu chứng này kéo dài ít nhất hai tuần và bắt đầu gây ra những khó khăn nhất định.

• Biểu hiện cảm xúc: Cảm thấy buồn bã, trống rỗng hoặc cáu kỉnh thường xuyên hơn bình thường. Mất dần hứng thú với các sở thích, công việc từng yêu thích.
• Biểu hiện thể chất: Cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng mà không có lý do y tế rõ ràng. Có thể có thay đổi nhẹ về giấc ngủ (khó ngủ hơn, ngủ nhiều hơn) và khẩu vị.
• Biểu hiện hành vi: Bắt đầu có xu hướng xa lánh bạn bè, ngại tham gia các hoạt động xã hội. Hiệu suất công việc có thể giảm sút nhẹ.

Kinh nghiệm thực tế từ các bệnh nhân tại PTA cho thấy, ở giai đoạn này, nhiều người thường cố gắng tự vượt qua mà không nhận ra mình đang mắc phải một rối loạn trầm cảm. Việc can thiệp sớm bằng liệu pháp tâm lý, thay đổi lối sống có thể mang lại hiệu quả cao và ngăn bệnh tiến triển nặng hơn.

Mức độ 2: Trầm cảm vừa

Đây là giai đoạn các triệu chứng trở nên rõ ràng và gây ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày. Người bệnh ở mức độ trầm cảm giai đoạn 2 gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì các hoạt động thường nhật.

• Biểu hiện cảm xúc: Tâm trạng buồn bã, bi quan kéo dài gần như cả ngày. Cảm giác vô dụng, tội lỗi xuất hiện. Lòng tự trọng suy giảm nghiêm trọng.
• Biểu hiện nhận thức: Khó tập trung, do dự, giảm khả năng suy nghĩ và ra quyết định. Trí nhớ có thể bị ảnh hưởng.
• Biểu hiện thể chất: Rối loạn giấc ngủ và khẩu vị rõ rệt (mất ngủ hoặc ngủ li bì, chán ăn hoặc ăn nhiều). Sụt cân hoặc tăng cân không chủ đích. Mất hứng thú hoàn toàn với tình dục.
• Biểu hiện hành vi: Bỏ bê vệ sinh cá nhân, công việc, trách nhiệm gia đình. Rút lui hoàn toàn khỏi các mối quan hệ xã hội.

Ở giai đoạn trầm cảm vừa, việc điều trị thường cần sự kết hợp giữa thuốc chống trầm cảm và liệu pháp tâm lý chuyên sâu. Sự hỗ trợ từ gia đình lúc này đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Mức độ 3: Trầm cảm nặng (Trầm cảm giai đoạn cuối)

Trầm cảm giai đoạn cuối là một tình trạng y tế khẩn cấp, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh. Các triệu chứng hiện diện gần như đầy đủ và ở mức độ rất nghiêm trọng.

• Tất cả các triệu chứng của trầm cảm vừa đều trở nên trầm trọng hơn. Người bệnh gần như không thể thực hiện bất kỳ hoạt động nào.
• Ý nghĩ về cái chết và tự sát: Đây là dấu hiệu bệnh trầm cảm nặng đặc trưng và nguy hiểm nhất. Người bệnh có thể thường xuyên nghĩ đến cái chết, lên kế hoạch tự sát hoặc đã có hành vi tự sát.
• Kích động hoặc chậm chạp tâm thần vận động: Người bệnh có thể bồn chồn, đi đi lại lại không mục đích, hoặc ngược lại, trở nên chậm chạp một cách rõ rệt trong suy nghĩ, lời nói và vận động.
• Các triệu chứng cơ thể: Đau nhức không rõ nguyên nhân, các vấn đề tiêu hóa, suy kiệt hoàn toàn về thể chất.

Bệnh nhân trầm cảm nặng cần được can thiệp y tế ngay lập tức, thường là nhập viện điều trị nội trú để đảm bảo an toàn và áp dụng các phương pháp điều trị tích cực như liệu pháp sốc điện (ECT) trong những trường hợp kháng trị.

Mức độ 4: Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần

Đây là thể trầm cảm nghiêm trọng nhất, khi người bệnh không chỉ trải qua các triệu chứng trầm cảm nặng mà còn mất kết nối với thực tại.

• Hoang tưởng: Là những niềm tin sai lầm, không phù hợp với thực tế nhưng người bệnh lại tin tưởng tuyệt đối. Các hoang tưởng thường có nội dung phù hợp với khí sắc trầm như: hoang tưởng bị tội (tin rằng mình đã gây ra một lỗi lầm khủng khiếp), hoang tưởng bị trừng phạt, hoang tưởng nghi bệnh (tin rằng mình mắc một bệnh nan y), hoặc hoang tưởng bị động.
• Ảo giác: Là những tri giác sai lầm không có đối tượng thực bên ngoài. Thường gặp nhất là ảo thanh, người bệnh nghe thấy những tiếng nói bình phẩm, chê bai, buộc tội hoặc ra lệnh cho họ làm điều gì đó (ví dụ: ra lệnh tự sát).

Tình trạng này đòi hỏi phải có sự can thiệp của bác sĩ tâm thần với phác đồ điều trị kết hợp thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần. Việc chẩn đoán và điều trị cần được thực hiện trong môi trường bệnh viện chuyên khoa.

Tầm quan trọng của việc nhận biết sớm các cấp độ trầm cảm

Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời không chỉ rút ngắn thời gian điều trị mà còn giảm thiểu nguy cơ bệnh trở nên mãn tính, kháng trị và ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc như tự sát. Đây là thông điệp mà các bác sĩ tâm lý tại PTA luôn nhấn mạnh.

Việc chần chừ trong điều trị trầm cảm cũng nguy hiểm như việc trì hoãn điều trị một căn bệnh thể chất. Càng để lâu, cấu trúc và chức năng não bộ càng bị ảnh hưởng tiêu cực, khiến quá trình phục hồi trở nên khó khăn hơn.

• Tăng hiệu quả điều trị: Can thiệp ở mức độ nhẹ và vừa thường đáp ứng tốt với các phương pháp ít xâm lấn hơn như liệu pháp tâm lý và thay đổi lối sống.
• Ngăn ngừa biến chứng: Điều trị sớm giúp ngăn chặn bệnh tiến triển thành mạn tính, giảm nguy cơ lạm dụng chất (rượu, ma túy) và các hành vi tự hại.
• Giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội: Một người bị trầm cảm không chỉ tự mình đau khổ mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến những người xung quanh và làm giảm năng suất lao động xã hội.
• Bảo vệ sức khỏe thể chất: Trầm cảm mạn tính có liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường và các bệnh lý khác.

Trong một gia đình, sức khỏe tâm thần của cha mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của con cái. Cha mẹ bị trầm cảm có thể gặp khó khăn trong việc chăm sóc và kết nối với con, làm tăng nguy cơ trẻ gặp các vấn đề về cảm xúc và hành vi. Do đó, việc cha mẹ chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ không chỉ là vì bản thân mà còn vì tương lai của con trẻ.

Khi nào cần gặp bác sĩ? Phương pháp chẩn đoán và điều trị tại Phòng khám PTA

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng trầm cảm kéo dài hơn hai tuần và ảnh hưởng đến cuộc sống, đó là lúc cần tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp. Tại PTA, chúng tôi áp dụng quy trình chẩn đoán toàn diện và xây dựng phác đồ điều trị trầm cảm cá nhân hóa cho từng bệnh nhân.

Quá trình chẩn đoán không chỉ đơn thuần dựa vào các triệu chứng bạn kể. Các bác sĩ tại PTA sẽ thực hiện một cuộc phỏng vấn lâm sàng chi tiết, khai thác tiền sử bệnh, tình hình gia đình, các yếu tố stress trong cuộc sống. Đồng thời, chúng tôi sử dụng các thang đo tâm lý và bài test chuẩn hóa quốc tế để đánh giá khách quan mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ chuyên khoa Tâm thần sẽ trò chuyện để hiểu sâu về tình trạng của bạn.
• Trắc nghiệm tâm lý: Sử dụng các công cụ như Thang đánh giá trầm cảm Beck (BDI), DASS-21, Thang đo trầm cảm Hamilton (HAM-D) để lượng giá các triệu chứng.
• Chẩn đoán phân biệt: Loại trừ các nguyên nhân thực thể (như suy giáp, thiếu vitamin) hoặc các rối loạn tâm thần khác có triệu chứng tương tự. Chúng tôi cũng quan tâm đến các vấn đề đi kèm như rối loạn lo âu, rối loạn nhân cách, hay các khó khăn tâm lý ở trẻ em trong gia đình như tăng động giảm chú ý (ADHD) hay nguy cơ tự kỷ

Sau khi có chẩn đoán chính xác về mức độ trầm cảm, phác đồ điều trị sẽ được xây dựng dựa trên nguyên tắc:

• Trầm cảm nhẹ: Ưu tiên liệu pháp tâm lý (ví dụ: Liệu pháp Nhận thức Hành vi – CBT), tư vấn thay đổi lối sống, dinh dưỡng, tập luyện.
• Trầm cảm vừa: Kết hợp liệu pháp tâm lý và thuốc chống trầm cảm (thế hệ mới như SSRIs) để đạt hiệu quả tối ưu.
• Trầm cảm nặng và có loạn thần: Bắt buộc dùng thuốc (kết hợp chống trầm cảm, chống loạn thần), điều trị nội trú tại bệnh viện và các liệu pháp chuyên sâu khác có thể được cân nhắc. Sự an toàn của bệnh nhân là ưu tiên hàng đầu.

Hành trình điều trị trầm cảm là một quá trình cần sự kiên trì và hợp tác chặt chẽ giữa người bệnh, gia đình và đội ngũ y tế. Tại PTA, chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn trên mỗi bước đường của hành trình này, với phương châm ‘Chăm sóc tận tâm, phúc an trọn vẹn’.

Trầm cảm không phải là một dấu hiệu của sự yếu đuối, mà là một căn bệnh cần được điều trị. Việc hiểu rõ các mức độ trầm cảm, từ trầm cảm giai đoạn 1 đến trầm cảm giai đoạn cuối, giúp chúng ta nhận diện sớm các dấu hiệu cảnh báo ở bản thân và những người xung quanh. Điều quan trọng nhất là không im lặng chịu đựng một mình. Hành động sớm, tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế là quyết định dũng cảm và đúng đắn nhất. Việc cha mẹ chăm sóc sức khỏe tâm thần của chính mình là nền tảng vững chắc nhất cho sự phát triển khỏe mạnh của con cái. Đừng ngần ngại tìm đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị, bởi đó là bước đi thiết yếu để tìm lại ánh sáng và niềm vui trong cuộc sống.

Nếu bạn hay người thân đang gặp những vấn đề trên hoặc muốn thăm khám sớm để biết trước tình trạng của mình và người thân để kịp thời can thiệp, hãy liên hệ với PTA ngay hôm nay để đặt lịch tư vấn trực tiếp.

Lưu ý: Các thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Để có được chẩn đoán chính xác và phương pháp điều trị tốt nhất, quý khách hàng, cha mẹ vui lòng liên hệ trực tiếp để được đội ngũ y bác sĩ tại phòng khám PTA thăm khám, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị chính xác nhất dựa trên tình trạng thực tế.